De eerste TikTok-oorlog: de invasie van Oekraïne

“Ik ben bang voor dat Rusland-gebeuren”, schreef ik eind februari aan mijn broertje. Een paar dagen later werd ik wakker met een appje van zijn kant: “De oorlog is begonnen. 😭” Prompt stond mijn wereld eventjes stil. Wat niet stilstond: social media. Al snel kwam de meest recente oorlogsverslaggeving niet van de persbureau’s maar van TikTok. De aller-allereerste TikTok-oorlog. Van steunbetuigingen tot real-live verwoeste gebouwen: de socialmediafeeds stromen over van oorlog-gerelateerde content. 

Social media bij eerdere oorlogen

De inzet van social media zagen we ook al bij de Arabische Lente en de oorlog in Syrië. Burgers gingen toen massaal op Facebook en Twitter, bijvoorbeeld om demonstranten bij elkaar te brengen. Dat was vóór de opmars van TikTok en vóór live video(streaming) hotter dan hot was. Vandaag de dag is TikTok de battleground –  wat het definitieve einde betekent van het grappige en ludieke imago waarmee het sociale medium in 2017 van start ging.  

De seriousness op TikTok is een trend die al wat langer duurt. Zo benoemde Leonieke het al in haar blog ‘TikTok wordt huge… en andere socialmedia-trends van 2022.’

Wat behelst de TikTok-oorlog?

Wat zien we op TikTok? Is ‘t een realistisch beeld van de oorlog of gaat het om pure ‘propaganda’, een manier om onze mening te beïnvloeden? Om met het laatste te beginnen: Ja, ook. Denk aan de speech die de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op 24 februari hield op TikTok. Hierin riep hij Russische TikTokkers, wetenschappers, dokters, bloggers en stand-up comedians op om zich te laten horen. Om zo de oorlog te stoppen. Een geniale zet! Op social media kunnen mensen zich veel meer identificeren met Oekraïners, want:

• Ze komen direct je huiskamer binnen, waardoor het voelt alsof ze maar 2 meter van je vandaan zitten in plaats van 3.000 kilometer;
• Ze luisteren en gebruiken dezelfde muziekjes als wij;
• Ze zitten op hetzelfde socialmediaplatform. 

Nog over Volodymyr Zelensky

Wat een briljante gast is dit! Of ‘ie zichzelf nou filmt terwijl hij over de platgebombardeerde straten in Kyiv loopt, of dat hij een speech houdt voor het Europese Parlement. Je kunt merken dat president Zelensky een voormalige acteur is en weet hoe hij overweg moet met social media. Ik smul van ieder optreden. Kijk bijvoorbeeld eens de krachtige linkervideo:

Vol vertrouwen, dromen en kracht. 💪 Met zijn ongeschoren gezicht, emoties en groene camouflageshirt wint ‘ie menig hart. Zoveel sympathieker dan zijn Russische tegenhanger Putin. Of neem de rechtervideo waarin de president oorlogsslachtoffers bezoekt. Kun jij het droog houden? Naast deze authentieke beelden zijn er vele video-compilaties van anderen over Zelensky. De rode draad in al dit beeldmateriaal. “Zelensky is our hero!” ❤️

Zelensky winnaar TikTok-oorlog 

Ja, op TikTok is de Oekraïense president de onbetwiste winnaar. En Putin beseft maar al te goed dat hij heel wat te vrezen heeft van deze man die tot held is gebombardeerd. Niet voor niets voerde het Kremlin een nieuwe Mediawet in die 15 jaar gevangenis zet op het verspreiden van “fake nieuws” over de Russische inval in buurland Oekraïne. Sindsdien kunnen Russische gebruikers geen livestreams meer uploaden en buitenlandse content bekijken op TikTok. 

Hartverscheurende livebeelden van de oorlog 

Inslaande bommen, verwoeste gebouwen, vernietigde tanks en lijken. Er zit ook een verschrikkelijke, roetzwarte zijde aan deze allereerste TikTok-oorlog: de video’s die Oekraïners uploaden over de oorlog. Meest bekend is misschien wel onderstaande compilatie. We zien Russische raketten die neerkomen op Kyiv, een spoor van ‘vuurwerk’ achterlatend in een verder heldere hemel. Eronder als achtergrondmuziekje “Little Dark Age” van indiepopband MGMT. Een lied dat uitgroeide tot een ware audiomeme op TikTok. Meer dan 5 miljoen video’s over sociale rechtvaardigheid, rechten voor transgender en fantasy gebruiken deze sound. Surrealistischer kan haast niet! 💔

@martavasyuta 🙏🏽🇺🇦 #Ukraine ♬bringing the era back yall – chuuyas gf