Met online onderzoek kun je als social-media-manager contentpareltjes vinden die een groot verschil maken in het bereik van je pagina. Dus hoog tijd om daar meer over te leren. En van wie beter dan dé specialisten in online onderzoek: Bellingcat.
Ik ben een digitale Sherlock van het eerste uur. Na mijn studie tv-journalistiek, vond ik in 1996 mijn eerste baan als researcher voor een tv-productiebedrijf. In een tijd dat mijn collega’s nog naar de bibliotheek gingen (yes, I am that old), struinde ik internet af met mijn favoriete zoekfunctie ‘Ask Jeeves’. Tegenwoordig zet ik mijn kwaliteiten in om mooie en verrassende content voor opdrachtgevers te vinden.
Dus toen ik voor de eerste keer over Bellingcat las, ging mijn hart even sneller kloppen. Bellingcat is een internationaal burgerjournalistiek-netwerk dat gebruik maakt van open online bronnen. Ze kregen in Nederland meer bekendheid met berichtgeving over de vliegramp met de MH17. Zo nu en dan geven ze cursussen over hun werkmethoden. Ik dacht gelijk: wat zou het gaaf zijn om een workshop van hen te mogen volgen. Maar helaas waren de sporadische workshops in Nederland altijd al vol als ik ze ontdekte. Dit jaar lukte het me eindelijk een plaatsje te bemachtigen. En dankzij corona werd de cursus omgezet in webinars.
Vorige week ben ik bijgepraat in alle foefjes en tools in online investigation. In deze blog deel ik graag met jullie wat ik heb geleerd over online onderzoek.
Zoek in meerdere bronnen
Gebruik meerdere zoekmachines bij online onderzoek
Een terugkerende tip in de webinars over online onderzoek: focus niet op één bron, en dus ook niet op één zoekmachine. Google, Bing en de Russische zoekmachine Yandex verzamelen en ranken informatie verschillend. Wil je het uitproberen? Zoek in de verschillende zoekmachines eens op je eigen naam. Zo ontdekte ik via Yandex dat ik een eigen IMDb.com-pagina heb. Hoe cool is dat?
Gebruik zoekoperators
In alle zoekmachines kun je zoekoperators gebruiken, waarmee je een combinatie van termen kunt invoeren. We kennen allemaal wel de OR zoekoperator, maar gebruik ook eens een asterisk (*) als joker en aanhalingstekens (“”) om op exacte termen te zoeken. Een leuk voorbeeld uit de cursus:
Andere handige zoekoperatoren zijn ‘site:.’ om op één site te zoeken (of die juist uit te sluiten met -site) en ‘intitle’ om alleen resultaten te krijgen waarin het zoekwoord in de titel (bij een krant is dat de krantenkop) gebruikt wordt.
Filter je resultaten met Google Tools
De Google Tools zijn natuurlijk ook een fijne manier om resultaten te filteren. Deze functie vind je door op ‘tools’ te klikken, nadat je zoekt op een zoekwoord. Daar kun je bijvoorbeeld zoeken op datum. Bij elke type content krijg je verschillende handige filters.
Uitgebreider zoeken op social media kan ook via Google Tools
De zoekfuncties van social-media-kanalen zijn vaak beperkt. De tip van Bellingcat is om Google te gebruiken voor kanalen als YouTube en Instagram. Zo kun je met Google tools op YouTube op een datum range zoeken, iets wat op YouTube zelf niet kan. Combineer hierbij je trefwoord met ‘site:youtube.com’ en de datum range via Google tools. Wil je op Instagram weten wat er over een (al dan niet afgeschermde) gebruiker wordt gezegd? Google dan eens met een zoekterm die er zo uitziet:
De vernieuwde Facebook-zoekfunctie is fantastisch
De meningen over het nieuwe design van Facebook zijn verdeeld. Maar over de nieuwe zoekfunctie van Facebook zijn we het eens: die is fantastisch. Je kunt nu resultaten goed filteren. Het zoeken op pagina’s en in groepen is ook weer terug. Facebook zoekt zelfs al op tekst in afbeeldingen en wordt daar steeds beter in.
Zo zoek je op een pagina:
Verifieer gevonden afbeeldingen
Verifieer user generated content
Wij gebruiken op de socialmedia-kanalen van onze opdrachtgevers graag foto’s uit de community. Deze berichten krijgen vaak veel reacties en bereik. Het is belangrijk om de gegeven context van afbeeldingen niet blindelings te vertrouwen.
Check of de foto origineel is
Het verifiëren van foto’s start je door met de foto te zoeken op zoekmachines. Deze vorm van online onderzoek heet reverse image searching. Zo ontdek je of de foto al eerder op internet heeft gestaan en zo ja, in welke context. Gebruik ook hier meerdere zoekmachines: Google Image Search, Yandex Images en Bing Images.
Gebruik je deze functie vaker, net als ik, dan is de Google Chrome extensie RevEye superhandig. Als je deze aanzet, kun je bij een online foto met je rechtermuisknop in één keer in alle zoekmachines op de foto zoeken.
Achterhaal de originele bron
Is de foto vaker op internet geplaatst, dan kun je met het zoeken op datum via Google Tools achterhalen wie de eerste persoon was die hem deelde. Echter, ook diegene hoeft niet de persoon te zijn die de foto gemaakt heeft. Vaak worden foto’s en video’s in eerste instantie gedeeld in besloten online community’s. Je kunt actief worden in relevante groepen en navraag doen. Sowieso kan een oproep op je social media voor mensen om mee te denken ook helpen. Een hashtag om daarbij te gebruiken is #digitalsherlocks.
Mijn tip is om daarbij wel te letten op eventuele auteursrecht of privacyschendingen. Een bericht waar de foto in staat delen op social media, is veiliger dan een foto zelf opnieuw te uploaden.
Check of de foto bewerkt is
Als een foto bewerkt is, kan het zijn dat hij origineel lijkt, maar dat eigenlijk niet is. Als je goed oplet, zie je soms de bewerking met het blote oog. Zie je bijvoorbeeld gespiegelde tekst? Dan kan het lonen om de foto te spiegelen en opnieuw te zoeken. Als er een deel weggewerkt is, zie je dat vaak een bepaalde herhaling in de foto van de kloonstempel. Als er iets toegevoegd is, valt dat vaak op omdat elementen verschillende lichtbronnen hebben, of omdat er meerdere delen in focus zijn.
Een tool als Forensically kan ook helpen bij het spotten van bewerking.
Check waar en wanneer de foto is gemaakt
Als je een foto per mail krijgt, is de datum van de foto achterhalen niet moeilijk. Elke originele foto heeft meta-data die je kan raadplegen. Let overigens op dat die ook gemanipuleerd kan worden, dus vertrouw het niet blindelings.
Als je een foto op social media vindt, is deze informatie helaas gestript. Dan komen je kwaliteiten op het gebied van online onderzoek van pas.
Erachter komen waar en wanneer een foto gemaakt is, heet geolocation en chronolocation. Dit deel van de cursus is wellicht het minst interessant voor de gemiddelde social-media-manager, daarom ga ik er hier niet te uitgebreid op in. Maar ik vond het echt tof om te leren om met Google Earth Pro en andere tools een foto te analyseren. En daarmee bewijs te verzamelen dat hij echt gemaakt is waar en wanneer gezegd wordt. Óf juist niet. Hoe tof is het om met een tool als Suncalc.org de schaduwen op een foto te analyseren en de tijd te bepalen.
Check de datum wanneer de foto gepost is
De datum die bij een foto op social media staat, is de datum dat hij gepost is. Het is goed om te beseffen dat verschillende socialmedia-kanalen daarbij verschillende tijden hanteren. Zo gebruikt Facebook de setting van je computer en Twitter de tijd uit de settings op de website. YouTube en Instagram tonen Pacific Time. Daardoor lijkt het soms alsof een foto eerder gemaakt is dan de gebeurtenis plaatsvond.
Weetje: op Facebook kan de persoon de datum aanpassen, maar meestal staat er dan een wereldbolletje achter om de echte datum te tonen.
Krijg foto’s en video’s in hoge resolutie
Zo download je de bronfoto van Instagram
Uiteraard plaatsen wij als socialmedia-managers voor opdrachtgevers alleen foto’s met toestemming van de maker en de mensen die op de foto staan. Onhandig daarbij is dat je de originele foto niet bij elk socialmedia-kanaal kan downloaden. Bijvoorbeeld op Instagram is het niet zo eenvoudig als op de foto klikken en deze kopiëren en openen in Photoshop.
Dit foefje leerde ik om de bronfoto te downloaden op Instagram:
- Open de foto in de browser Google Chrome op je desktop via www.instagram.com/[accountnaam] en klik op de betreffende foto.
- Klik met je rechtermuis op de foto en kies ‘inspecteren’.
- Klik op het driehoekje wijzend naar rechts, net boven de geselecteerde regel in de code.
- De onderste link in de code die nu uitgeklapt wordt, is de bronfoto. Klik hier met je rechtermuisknop op en kies ‘open in een new tab’.
Zo sla je video’s op op je computer
Bij video geldt zelfs bij alle socialmedia-kanalen dat je de maker moet vragen om deze te mailen, ook nadat je toestemming hebt gekregen om hem te delen. Alleen Vimeo geeft soms een downloadmogelijkheid, mits de gebruiker het toelaat. Met deze tools kun je video’s downloaden:
- Facebook: fbdown.net
- YouTube: y2mate.com
- Twitter: twittervideodownloader.com
- Instagram: blastup.com/instagram-downloader
- Instagram stories: storiesig.com
En nog veel meer
Ik vond het een eer om de Bellingcat workshop te mogen volgen. En heb veel meer geleerd dan ik in één blog kan delen. De webinars die ik gevolgd heb heten ‘Beginning & advanced verification course’ en ‘Beginning & advanced social media & individual-focused research course’. Je moet er misschien een beetje een nerd 🤓 voor zijn net als ik, maar als online onderzoek je interesse heeft, dan zijn ze echt een aanrader.
